Physical Address
23,24,25 & 26, 2nd Floor, Software Technology Park India, Opp: Garware Stadium,MIDC, Chikalthana, Aurangabad, Maharashtra – 431001 India
දේශගුණික විපර්යාසවල සමානුපාතික නොවන බලපෑම් හේතුවෙන්, කාර්මික රටවලට සාපේක්ෂව අඩු සංවර්ධිත, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින සහ අනෙකුත් අවදානමට ලක්විය හැකි රටවලට, බරපතල පාඩු හා හානිවලට මුහුණ දීමට සිදු වී ඇත. මෑතක දී සිදුවූ එවැනි ව්‍යසනයක් වන්නේ දැඩි ගංවතුර තත්වයන් හේතුවෙන් පකිස්ථානයේ මිලියන 33 ක පමණ ජනතාවක් අවතැන් වීමයි. එමෙන්ම නියඟයේ බලපෑමෙන් අප්‍රිකාවේ සමහර ප්‍රදේශවල සාගතයක් නිර්මාණය වී ඇති අතර, එය මිලියන 50 ක පමණ ජනතාවගේ ජීවනෝපායට තර්ජනයක් එල්ල කර ඇත. චීනයේ සහ යුරෝපයේ සමහර ප්‍රදේශවල වාර්තාගත තාප තරංග සහ නියඟය ජාත්‍යන්තර පුවත් සිරස්තල බවට පත් වී තිබෙනු ද අපට දැකගනන්ට ලැබුණා.
මෙම තත්වය නිසාවෙන් ‘අලාභය සහ හානිය’ (Loss & Damage) යන මාතෘකාව වෙත වැඩි අවධානය යොමු වී ඇති අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික සමුළුවේ (COP27) විධිමත් න්‍යාය පත්‍රයට ‘අලාභය සහ හානිය’ ඇතුළත් කළ යුතු බවට මේ වන විට බොහෝ රටවල් වලින් දැඩි ඉල්ලීමක් පවතී. මෙම සමුළුව නොවැම්බර් මස 6-18 දක්වා පැවැත්වෙනු ඇත.
අලාභය සහ හානිය යනු..
‘අලාභය සහ හානිය’ යන්නෙන් අර්ථ නිරුපණය වනුයේ, මිනිසුන්ට දේශගුණික විපර්යාසවලට තවදුරටත් අනුවර්තනය වීමට නොහැකි වූ විට හෝ ‘සීමාවක්’ වෙත ළඟා වී ඇති විට දැනෙන දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම් ය. එය දේශගුණික විපර්යාසවල විවිධ බලපෑම් හේතුවෙන් සිදුවන ස්ථිර හෝ ප්‍රතිසංස්කරණය කළ හැකි හානිය යන දෙකම ඇඟවුම් කරන අතර ආර්ථික හා ආර්ථික නොවන හානි ද මේ අතරට ඇතුළත්. එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණ සාකච්ඡාවන්හි දි මානව පෙළඹවීම් මගින් දේශගුණික විපර්යාසවලට ඇතිවන ප්‍රතිවිපාක සම්බන්ධ කරුණු සාකච්ඡාවට බදුන් වේ.
COP27 න්‍යාය පත්‍රයට ‘අලාභය සහ හානිය’ ඇතුළත් කිරීමට ඉල්ලීම
දේශගුණික ක්‍රියාකාරී ජාලය (Climate Action Network) විසින් ආරම්භ කරන ලද, ලොව පුරා සංවිධාන 400කට අධික සංඛ්‍යාවක් මෑතකදී ලිපියකට අත්සන් කර COP27 සඳහා විධිමත් න්‍යාය පත්‍රයට ‘අලාභ හා හානි’ මූල්‍ය ඇතුළත් කරන ලෙස ඉල්ලා ඇත. මේ අතර, පැමිණෙන COP27 සභාපතිත්වය 2022 සැප්තැම්බර් 10 වන දින ඊජිප්තුවේ කයිරෝ හි ‘අලාභය සහ හානිය’ පිළිබඳ අවිධිමත් උපදේශනයක් සඳහා රජයන්ගේ සහ සාකච්ඡා කණ්ඩායම්වල නිල නොවන නියෝජිත ප්‍රධානීන්ගේ රැස්වීමක් කැඳවයි.
දේශගුණික ක්‍රියාකාරී ජාලය ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ, 2050 වන විට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල අලාභ හා හානිවල ආර්ථික පිරිවැය ඇමරිකානු ඩොලර් ට්‍රිලියන 1 ත් 1.8 ත් අතර වනු ඇතැයි ගතානුගතිකව ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර, ජීවිත හානි, සංස්කෘතිය, භූමි ප්‍රමාණය වැනි ආර්ථික නොවන අලාභ මෙයට ඇතුළත් නොවන බවයි.
දේශගුණික ක්‍රියාකාරී ජාලය නිකුත් කරන ලද මාධ්‍ය නිවේදනයක වැඩිදුරටත් සඳහන් වන්නේ, යුරෝපා සංගමය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, නෝර්වේ සහ අනෙකුත් පොහොසත් දූෂක රටවල් මූල්‍ය පිළිබඳ තොරතුරු සාකච්ඡා කිරීම අඛණ්ඩව ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සමඟ පාඩු හා හානිය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය නිරන්තරයෙන් අවහිර වී හෝ හුදු සංවාද හෝ අතුරු සිදුවීම් දක්වා අඩු කර ඇති බවයි.
එම නිවේදන‌යෙන් තවදුරටත් නිරීක්ෂණය කර ඇත්තේ “ලෝකයේ සෑම ප්‍රදේශයක්ම දේශගුණික බලපෑම් අත්විඳින අතර, දේශගුණික අර්බුදය ඇති කිරීමට අවම වශයෙන් කටයුතු කර ඇති නමුත් තීව්‍ර වන සහ නිරන්තර දේශගුණික ව්‍යසනයන්ට මුහුණ දෙන දුප්පත් රටවලට පාඩු හා හානිවලට විසඳුම් සෙවීමට කැප වූ මූල්‍ය පහසුකම් අත්‍යවශ්‍යයි” යනුවෙනි.
‘අලාභය සහ හානිය’ සංකල්පයේ මුලාරම්භය
‘ඓතිහාසික විමෝචනය’ (historical emission) සහ ‘දූෂකයා විසින් ගෙවන’ (polluter pays) මූලධර්මය යන සංකල්ප තුළින් ‘අලාභය සහ හානි’ සංකල්පයට මුල්වූ අදහස් ලෙස දැක්විය හැක. හරිතාගාර වායු විමෝචනයට ප්‍රධාන වශයෙන් වගකිව යුතු සංවර්ධිත රටවලට ප්‍රතිකර්ම සඳහා පමණක් නොව පරිසරයට සිදුවන හානිය සඳහා වන්දි ගෙවීමේ ඓතිහාසික හා සදාචාරාත්මක වගකීමක් ඇති බව තර්කයක් නොවේ.
දේශගුණික ක්‍රියාකාරී ජාල මාධ්‍ය නිවේදනයේ මේ සම්බන්ධයෙන් සඳහන් කර ඇත්තේ “සංවර්ධිත රටවල්, ක්‍රියා කිරීමට ඓතිහාසික හා සදාචාරාත්මක වගකීමක් ඇතිව, ෆොසිල ඉන්ධන ඉක්මනින් ඉවත් කිරීමට අපොහොසත් වන අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උග්‍රවන සහ වඩාත් තීව්‍ර දේශගුණික විපත් ඇති වේ” යනුවෙනි.
මේ අනුව වගකීමේ බර පැටවෙන්නේ 1850 සිට GHG විමෝචනයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සිදු කර ඇති ධනවත් සංවර්ධිත රටවල් මත ය. එක්සත් ජනපදය සහ එක්සත් රාජධානිය ඇතුළු යුරෝපීය සංගමය, සහ රුසියාව, කැනඩාව සමඟ ඒකාබද්ධ සියලුම විමෝචන වලින් 50% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකට දායක වී ඇත. ජපානය, සහ ඕස්ට්‍රේලියාව, ඒකාබද්ධ විමෝචනය සියලුම විමෝචන වලින් 65% ක් පමණ වේ.
ගෝලීය උණුසුම ඉහළ නැංවීමට හේතු වන හරිතාගාර වායු සංඝටකයක් වන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වසර සිය ගණනක් වායුගෝලයේ පවති. එබැවින්, ‘ඓතිහාසික විමෝචනය’ සංකල්පය වැදගත් වන අතර, ඓතිහාසික විමෝචකයින් විසින් මූල්‍යකරණය කළ යුතු ‘අලාභය සහ හානිය’ සඳහා වන ඉල්ලුමද පවතී. දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම ගෝලීය වුවද දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑමෙන් විශාල වශයෙන් පීඩා විඳින්නේ ඓතිහාසික විමෝචන සඳහා නොසැලකිලිමත් ලෙස දායක වී ඇති දුප්පත් ජාතීන්ය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තුළ ‘අලාභය සහ හානිය’
අවදානමට ලක්විය හැකි රටවල් සංවර්ධිත රටවලට මූල්‍ය ආධාර ලබා දෙන ලෙස, 90 දශකයේ මුල් භාගයේදී එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ රාමු සම්මුතිය (UNFCCC) ආරම්භ කල කාල වකවානුවේ සිට ඉල්ලීම් කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, පෝලන්තයේ වෝර්සෝ හි පැවති COP19 සමුළුවේදී (2013) අලාභය සහ හානිය පිළිබඳ මාතෘකාව නිසි ලෙස ඉස්මතු විය.
විශේෂයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල දේශගුණය ආශ්‍රිත බලපෑම් විසඳීම සඳහා UNFCCC යටතේ වෝර්සෝ හි පිහිටුවා ඇත. මෙය දේශගුණික විපත්වලින් පීඩාවට පත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට වන්දි ගෙවීමේ අවශ්‍යතාවය පිළිබඳ පළමු විධිමත් පිළිගැනීම ලෙස හැඳින්විය හැකිය.
පැරිස් ගිවිසුම යටතේ (8 වන වගන්තිය), ‘අලාභය සහ හානිය’ පිළිබඳ නව අංග සහ මානයන් කිහිපයක් එකතු කර ඇත. එමඟින් ‘UNFCCC ක්‍රියාවලිය යටතේ වැළැක්වීම, අවම කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වාහනය ලෙස අලාභය සහ හානිය සඳහා වන වෝර්සෝ ජාත්‍යන්තර යාන්ත්‍රණය (WIM) නැවත තහවුරු විය.
කෙසේ වෙතත්, WIM යටතේ මෙතෙක් පැවති සාකච්ඡා අරමුදල් යාන්ත්‍රණය පිළිබඳ ප්‍රතිඵල ලබා දී නොමැත. හරිතාගාර වායු විමෝචනවලින් බහුතරයකට ඓතිහාසිකව වගකිව යුතු සංවර්ධිත රටවල්, ඔවුන්ගේ විමෝචනය නිසා ඇති වී ඇති පාඩුව හා හානිය සඳහා ගෙවීමට බැඳී ඇති ඕනෑම ‘ජාත්‍යන්තර ගිවිසුමකට’ එකඟ වීමෙන් බොහෝ දුරට ඈත් වී ඇත.
පසුගිය වසරේ Glasgow හි පැවති COP26 දේශගුණික සමුළුවේදී, අරමුදල් සැපයීමේ විධිවිධානයක් සාකච්ඡා කිරීම සඳහා තුන් අවුරුදු කාර්ය සාධක බලකායක් පිහිටුවන ලදී. එක්සත් ජනපදය, ඕස්ට්‍රේලියාව වැනි සංවර්ධිත රටවල් සහ යුරෝපා සංගමය 2022 ජූනි මාසයේදී ජර්මනියේ බොන් UN දේශගුණ සාකච්ඡා වලදී මෙම ගම්‍යතාවය යම් ප්‍රමාණයකට අඛණ්ඩව පැවතුන නමුත් අවම සංවර්ධිත රටවල් සහ අවදානමට ලක්විය හැකි අනෙකුත් කණ්ඩායම් විසින් ඉල්ලා සිටින වෙනම මූල්‍ය පහසුකම් ලබා ගැනීමේ අදහසට විරුද්ධ විය.
2022 නොවැම්බරයේ පැවැත්වෙන COP27 සමුළුව තීරණාත්මක වන්නේ එය වර්ධනය වන ‘අලාභය සහ හානිය’ මූල්‍ය ඉල්ලුමට විසඳුම් සෙවීම සඳහා යාන්ත්‍රණයක් අවසානයේ ස්ථාපිත කිරීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙන බැවිනි.
ඉන්දියාව සහ ‘අලාභය සහ හානිය‘
ඉන්දියාව කිහිප වතාවක්ම ‘අලාභය සහ හානිය’ හා ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාමේ බලපෑම් අවම කිරීමට අවශ්‍ය මූල්‍ය අවධාරණය කිරීමට Bonn UN දේශගුණ සාකච්ඡා වලදී දැඩි ලෙස මැදිහත් වූ බව එහි වාර්තා සඳහන් කරයි.
‘ඉන්දියාවේ සහ අනෙකුත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල මෙම විශාල ආයෝජන අවශ්‍ය වන ප්‍රයත්නයන්ට ධනවත් ජාතීන් විසින් පාඩු හා හානි මූල්‍ය පහසුකම් හරහා සහාය දිය යුතුය,” ඉන්දියානු නියෝජිතයින් ඉල්ලා සිටි බව හින්දුස්තාන් ටයිම්ස් වාර්තාවකට අනුවය.
ඉන්දියාවේ මෙම මැදිහත්වීම පැමිණෙන්නේ රට බොහෝ කලාප හරහා දිගු හා දැඩි තාප තරංග සහ නියඟය වැනි ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම්වලට මෑතකදී මුහුණ දී සිටින අවස්ථාවක ය. වාර්තාවකට අනුව, 2021 දී ලෝකයේ ඇතිවු ජීවිත හා ජීවනෝපාය අහිමිවීම් හැරුණු විට ඩොලර් බිලියන 1 කට වඩා වටිනා මූල්‍ය පාඩු සිදු වු වඩාත්ම මූල්‍යමය වශයෙන් විනාශකාරී දේශගුණික සිදුවීම් දහයෙන් දෙකකට ඉන්දියාවට මුහුණ දීමට සිදු විය.
ඉංග්‍රීසි බසින් පළවූ මෙහි මුල් ලිපිය මෙතනින්
