Physical Address
23,24,25 & 26, 2nd Floor, Software Technology Park India, Opp: Garware Stadium,MIDC, Chikalthana, Aurangabad, Maharashtra – 431001 India
දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්ඩලයේ (IPCC) හයවන වාර්තාවට අනුව , Tipping Point නිර්වචනය කරන්නේ “බොහෝ විට හදිසියේ සහ/හෝ ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස ප්‍රතිසංවිධානය වන තීරණාත්මක සීමාවක්” ලෙසිනි. දේශගුණික පද්ධතියේ සැලකිය යුතු කුඩා වෙනස්කම් සහ බොහෝ විට ආපසු හැරවිය නොහැකි වෙනස්කම් වලට, ‘දේශගුණික ඉඟි ලක්ෂ්‍යය’ (Climate Tipping Point) ලෙස නිර්වචනය කෙරෙනවා. ටිපින් පොයින්ට් සීමාවන් ඉක්මවා යෑම මිනිස් සමාජයට දැඩි බලපෑම් ඇති කිරීමට ඉඩ තිබෙනවා.
2019 IPCC විශේෂ වාර්තාව වෙනස්වන දේශගුණයක් තුළ සාගර සහ ක්‍රියෝස්පියර් (Ocean and Cryosphere in a Changing Climate) ඉදිරි ලක්ෂ්‍යයක් නිර්වචනය කර ඇත්තේ “පද්ධතියක ප්‍රතිසංවිධානය බොහෝ විට රේඛීය නොවන ආකාරයෙන් සහ ආරම්භක තත්ත්වයට ආපසු නොපැමිණෙන පද්ධති ගුණාංගවල වෙනස්වීමේ මට්ටමක් වෙනස් කිරීම් අඩු වෙි” යනුවෙනි. දේශගුණික පද්ධතිය සඳහා, මෙම යෙදුම ගෝලීය හෝ කලාපීය දේශගුණය එක් ස්ථාවර රාජ්‍යයක සිට තවත් ස්ථාවර රාජ්‍යයකට වෙනස් වන තීරණාත්මක එළිපත්තකට යොමු කරයි.
Tipping Point සංකල්පයේ මුලාරම්භය
මාධ්‍යවේදියෙකු සහ කතුවරයෙකු වන මැල්කම් ග්ලැඩ්වෙල් ඔහුගේ ‘ද ටිපින් පොයින්ට්’ ග්‍රන්ථයෙන් ‘ටිපින් පොයින්ට්’ යන යෙදුම හඳුන්වා දී ජනප්‍රිය කළේය. 2000 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද මෙම පොතේ, ‘ටිපින් පොයින්ට්’ විස්තර කර ඇත්තේ ‘විවේචනාත්මක ස්කන්ධයේ මොහොත, එළිපත්ත, තාපාංකය’ ලෙසිනි.
2000 වර්ෂයේ සිට විද්‍යාත්මක කවයන් තුළ මෙම යෙදුම වැඩි වැඩියෙන් භාවිතා කරන ලදී. එය ප්‍රථමයෙන්ම IPCC විසින් එහි සිව්වන තක්සේරු වාර්තාවට ඇතුලත් කරන ලදී. ගෝලීය උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 5 ට ළඟා වුවහොත් පමණක් ‘ටිපින් පොයින්ට්’ සිදුවනු ඇතැයි අනුමාන කලද මෑත කාලීන IPCC තක්සේරු කිරීම් යෝජනා කරන්නේ 1 ° C සහ 2 ° C අතර උනුසුම් ස්ථාන කරා ළඟා විය හැකි බවයි.
දේශගුණික ඉඟි ලකුණු පිළිබඳ පළමු ප්‍රධාන තක්සේරුව 2008 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ඒම ප්‍රකාශය කිරීමට කල අධ්‍යයනයෙන් හෙළි වූයේ, දේශගුණ පද්ධතියේ කොටස් නවයක් ‘ටිපින් මූලද්‍රව්‍ය’ ලෙස නම් කර ඇති බවය. තවද එවැනි ඉඟි ලක්ෂණ දැක්විය හැකි බවයි. මෙම ටිපින් මූලද්‍රව්‍ය බොහොමයකට 3-5°C පමණ ටිපින් පොයින්ට් තිබී ඇත.
මෙම අධ්‍යනයෙන් පසු , දේශගුණ විද්‍යාවේ ප්‍රගතියත් සමඟ නව ‘ටිපින් පොයින්ට්’ යෝජනා වී ඇති අතර, ඒම යෝජනාද ප්‍රශ්න කිරීම් වලට භාජනය වී ඇත. IPCC හි වඩාත්ම මෑත වාර්තාවේ සඳහන් වූයේ දේශගුණික ඉඟි ස්ථාන සම්බන්ධ අවදානම් 1°C ට වඩා වැඩි වන බවත්, 2°C පමණ මධ්‍යස්ථ වන බවත්, 2.5-4°C පමණ ඉහළ අගයක් ගන්නා බවත්ය. මෙය පෙන්වා දෙන්නේ දේශගුණික ඉඟි බොහෝ විට කලින් සිතුවාට වඩා සමීප බවයි.
මෑත කාලීනව ‘Climate Tipping Point’ ප්‍රවණතාවක් වන්නේ ඇයි?
මෙම ප්‍රවනතාව සිදු වීමට හේතු ලෙස විද්‍යා සඟරාව මගින් කරන ලද ප්‍රධාන අධ්‍යනයකින් මෑතදී සොයාගෙන ඇත්තේ අප 1.1°C ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාමේ සීමාව පසු කරන විට සහ 1.5°C දක්වා උණුසුම් වීම වැළැක්වූව ද, අප දැනටමත් බහුවිධ විනාශකාරී තත්ත්වයන් ඇති කිරීමේ අවදානමට ලක්ව ඇති බවයි. දේශගුණික ඉඟි ලකුණු.
තවද මෙම අධ්‍යනය විශ්ලේෂණ කිරිමෙිදි, අපේක්ෂිත 1.5°C උණුසුම් කිරීමේ දී ටිපින් පොයින්ට් හතරක් ඇති විය හැකි තත්වයකට පත් වන බවයි. එම මට්ටමින් උණුසුම් වීමේදී ග්‍රීන්ලන්තයේ සහ බටහිර ඇන්ටාක්ටික් ප්‍රදේශයේ අයිස් තට්ටු දිය වී කොරල් පර මිය යා හැකි අතර නිත්‍ය තුහින හදිසියේ දියවී යා හැකි බවයි. 1.5 ° C දී, තවත් ඉඟි ලකුණු පහක් ‘හැකි’ බවට පත් වේ. අධ්‍යයනයෙන් මුළු ටිපින් පොයින්ට් 16 ක් සහ අවසාන හය සඳහා අවම වශයෙන් 2 ° C ගෝලීය උණුසුම අවශ්‍ය වේ.
මධ්‍යම ගෝලීය උණුසුම් වීමේ එළිපත්ත ඇස්තමේන්තුවට අනුව 2°C ට අඩු, එනම්, පැරිස් ගිවිසුම් පරාසය තුළ (ලා තැඹිලි, කව) පින් වර්ණ ගන්වා ඇත; 2 සහ 4 ° C අතර, එනම්, වත්මන් ප්රතිපත්ති (තැඹිලි, දියමන්ති) සමඟ ප්රවේශ විය හැකි; සහ 4 ° C සහ ඉහළ (රතු, ත්රිකෝණ).
මූලාශ්‍රය: https://www.science.org/doi/10.1126/science.abn7950
ස්ටොක්හෝම් විශ්ව විද්‍යාලයේ ඩේවිඩ් ආම්ස්ට්‍රෝං මැකේ විසින් මෙහෙයවන ලද ජාත්‍යන්තර විද්‍යාඥයින් කණ්ඩායමක් විසින් සිදු කරන ලද මෙම අධ්‍යයනය, පෙර අධ්‍යයනයන් 200කට වඩා තක්සේරු කර ඇති අතර වඩාත් වැදගත් දේශගුණික ඉඟි මූලද්‍රව්‍ය සහ ඒවායේ විභව ඉඟි පිළිබඳ යාවත්කාලීන තක්සේරුවක් ඉදිරිපත් කරයි. විශාල පාරිසරික හා සමාජීය බලපෑම්වලට තුඩු දෙන දේශගුණ පද්ධතියේ විශාල වෙනස්කම් මුලින් කල නිගමනයන්ට වඩා බෙහෙවින් අඩු උෂ්ණත්වවලදී සිදු විය හැකි බව එහි සඳහන් වේ.
එල්ලවන විවේචන
ඉහත සඳහන් කළ අධ්‍යයනය දැනට ලොව පුරා පුළුල් ලෙස ව්‍යප්තව සාකච්ඡා කර ඇත. එම අධ්‍යනය ඇතැම් ප්‍රදේශ විවේචනයට ලක්ව ඇත. කීර්තිමත් දේශගුණ විද්‍යාඥය මයිකල් ඊ, ඔහුගේ ට්විටර් ගිණුමේ පළ කර ඇත්තේ විවිධ ඉඟි ලකුණු වලට අපගේ සමීපභාවය තීරණය කිරීමේදී නව අධ්‍යනයන් කිසිදු සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා නොදෙන බවයි. අයිස් තට්ටුව කඩාවැටීම සහ මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම සම්බන්ධ අවම වශයෙන් එක් සිද්ධියක දී කතුවරුන් පැලියෝක්ලයිමේට් සාක්ෂි වැරදි ලෙස අර්ථකථනය කරන බව ද ඔහු පැවසීය. කෙසේ වෙතත්, ඔහු කතුවරුන් සමඟ එකඟ වූයේ 1.5 ° C උණුසුම් වීම විශාල වශයෙන් වැඩි අවදානමක් සහ භයානක තත්වයක් ඇති කරන බවයි.
ධනාත්මක ඉඟි ලකුණු
අපේක්ෂිත දැක්ම සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා මුල් පද්ධති තත්වයන් පරිවර්තනය කර ඇති විට ධනාත්මක ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් සිදු වේ. 2018 අධ්‍යයනයකට අනුව, ධනාත්මක ඉඟියක් සිදු වීමට ‘සමාදේශ පද්ධතියක මුල් කොන්දේසි සැලකිය යුතු ලෙස සහ ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස විශේෂිත අපේක්ෂිත (සම්මත) වඩා හොඳ වින්‍යාසයක් හෝ දර්ශනයකට ගැළපෙන හෝ ඉක්මවන ආකාරයෙන් පරිවර්තනය කළ යුතුය.
‘දේශගුණික අර්බුදවලින් ධනාත්මක පරිවර්තනයක් දක්වා ඉඟි ලකුණු’ සමුළුව සඳහා විශේෂඥයින් රැස් වූ අවස්ථාවේදී ‘ධනාත්මක ඉඟි ලකුණු’ දියත් කිරීමේ නව මුලපිරීමක් පසුගියදා ආරම්භ විය. පවුම් මිලියනයක ප්‍රදානයක් Bezos Earth අරමුදලෙන් ලබා දි ඇත. එමගින් මෙම උත්සාහය ඉහල නංවා ඇත. මෙම අරමුදල භාවිතා කරමින්, Exeter විශ්ව විද්‍යාලය, Systemiq සහ Systems Change Lab හි පර්යේෂකයන් සහ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත කණ්ඩායම, “ධනාත්මක ඉඟි ලකුණු තක්සේරු කිරීම, පුරෝකථනය කිරීම සහ සක්‍රිය කිරීම” වැඩිදියුණු කිරීමට සහ “ඉදිරි ලකුණු තත්ත්වය” වාර්තාවක් නිෂ්පාදනය කිරීම සිදු කරයි.
“දේශගුණික පද්ධතියේ අධික හානිදායක ඉඟි ලක්ෂ්‍යවල අවදානම සීමා කිරීම සඳහා ගෝලීය ආර්ථිකයේ කාබන්ඩයොක්සයිඩ්කරණය රැඩිකල් ලෙස වේගවත් කිරීමට සමාජ-ආර්ථික පද්ධතිවල ධනාත්මක ඉඟි සොයා ගත යුතුය. දැනට ධනාත්මක ඉඟි කිහිපයක් සිදු වී ඇත. එම ධනාත්මක ඉගි ලෙස, ශීඝ්‍රයෙන් අඩුවන බැටරි පිරිවැය සහ විද්‍යුත් වාහන සඳහා ප්‍රතිපත්තිමය සහය, ආධාරක ප්රතිපත්ති මගින් සක්‍රීය කරන ලද සුළං සහ සූර්යබල පිරිවැය අඩුවීම දැක්විය හැක.
ඉංග්‍රීසි බසින් පළවූ මෙහි මුල් ලිපිය මෙතනින්
