දේශගුණික විපර්යාස සඳහා කඩොලාන පරිසර පද්ධති තිරසාර විසඳුමක් වන්නේ කෙසේද?

ලෝකයේ ඉතා සුවිශේෂී පරිසර පද්ධතියක් වන කඩොලාන, ගෝලීය වශයෙන් ගත් කල නිවර්තන සහ උපනිවර්තන කලාපවල වෙරළ තීරයන්හි විශේෂයෙන්ම දක්නට ලැබේ. ලවණ හා ජලයෙන් යට වූ පරිසරයක ජීවත් වීමට හැකි වන පරිදි අද්විතීය අනුවර්තනයන්ගෙන් කඩොලාන සමන්විත වේ.  ලවණ ජලය දරාගත හැකි පෘථිවියේ ඇති එකම ශාක  විශේෂය වනුයේ කඩොලානය.  පරිසරයේ ලවණතාව අඩු කිරීම සඳහා කඩොලාන දායක වනවා. ඉහළ වර්ෂාපතනයක් හෝ භූගත ජලය හොඳින් ගලා යන ස්ථාන යටතේ කඩොලාන වනාන්තර මීටර් 30 ක් දක්වා උසකට ද ළඟා විය හැකිය. වැඩි විස්තර මෙතැනින්

වෙරළබඩ පරිසර පද්ධති සඳහා කඩොලාන අතිශ්‍ය වැදගත් සාදකයක් වේ.  කඩොලාන මඟින් වෙරළට හානිදායක සුළං, රළ සහ ගංවතුරෙන් වෙරළ තීරයන් ආරක්ෂා කරයි.  කඩොලාන මගින් දූෂක ද්‍රව්‍ය පෙරීමෙන් හා ගොඩබිමෙන් ඇති වන අවසාදිත තත්වයන් මගහරවා ජලයේ ගුණාත්මක බව වැඩි දියුණු කරන අතර එමගින්  වෙරළ ඛාදනය අඩු කරයි.

කඩොලාන විවිධ ජීවීන්ට වාසස්ථාන සපයයි.  මුහුදු ජලයෙන් ගංවතුරට ලක් වූ මඩ සහ වැලි ඉවුරු වාසස්ථාන කරන පළමු විශේෂ අතර කඩොලාන ශාකයද වේ. නමුත් වෙරළබඩ සංවර්ධනයේ වැඩි වීම සහ ඉඩම් භාවිතය සහ තවත් බොහෝ සාධක කඩොලාන ජනගහනයේ අඩුවීමට හේතු විය.  වැඩි විස්තර මෙතැනින් කියවිය හැක.

 “දේශගුණික විපර්යාස අවම කිරීමට සුදුසුම විසඳුම කඩොලාන පරිසරය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම” යන පුවතේ සත්‍ය අසත්‍ය භාවය සෙවීමට අපි කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ශාක හා අණුක ජීව විද්‍යා අංශයේ විද්‍යා පීඨයේ පුරෝගාමී කඩොලාන පර්යේෂක මහාචාර්ය මාලා දමයන්ති අමරසිංහ මහත්මිය සමඟ සාකච්ඡා කළෙමු.

කඩොලාන දේශගුණික විපර්යාස අවම කිරීමට දායක වන අයුරු

කඩොලාන ශාක හා පස් මගින් ගබඩා කර ඇති කාබන් ප්‍රමාණය අනෙකුත් නිවර්තන වනාන්තරවල ගබඩා කර ඇති ප්‍රමාණයට වඩා අවම වශයෙන් හතර ගුණයකින් වැඩි වන අතර, එය දේශගුණික විපර්යාසයන්ට එරෙහි සටනේදී මෙම වෙරළබඩ වනාන්තර අතිශයින් වටිනාකමක් ඇති බවට මහාචාර්ය මාලා  දමයන්ති අමරසිංහ මහත්මිය සඳහන් කළේ ය.

තවදුරටත් ඇය පැහැදිලි කරනුයේ, කාබන් ජෛව ස්කන්ධය තුළ හෝ කඩොලාන ජීවත් වන මඩ සහිත පසෙහි ගබඩා කර ඇති බවයි. ශාක වර්ධනය සමඟ කාබන් ගබඩා කිරීමේ ධාරිතාව වෙනස් වේ. 

බීජ පැල (කුඩා පැල) අංකුර වලට සාපේක්ෂව කාබන් අඩු ප්‍රමාණයක්  ගබඩා කරයි. (ශාක මල් සහ ඵල දැරීමට ළාබාල වැඩියි) වැඩි කාබන් ප්‍රමාණයක් විශාල ගස් මගින් අවශෝෂණය කර ගබඩා කර ගනී.

කඩොලාන ගසක සාමාන්‍ය ආයු කාලය අවුරුදු 100 කි.  කඩොලාන ශාක වලට උරා ගන්නා කාබන්ඩයොක්සයිඩ්වලින් වැඩි කොටසක් කැළඹීමක් ඇති වුවහොත් මිස දිගු වේලාවක් යනතුරු  වායුගෝලයට මුදා හරිනු නොලැබේ.

කඩොලාන කාබන් වෙන්කිරීමේදී වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.  ශාකයේ මිය ගිය මුල් සහ අනෙකුත් කොටස් මගින් නිපදවන කාබනික ද්‍රව්‍ය ලෙස ඔවුන්ගේ පසෙහි කාබන් විශාල වශයෙන් ගබඩා කිරීම මගිනි. කඩොලාන වනාන්තරවල වත්මන් ප්‍රමාණය සාගර මගින් අවශෝෂණය කරන (ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය සඳහා) 14% ට සමාන CO2 ප්‍රමාණයක් සහ නිවර්තන වනාන්තර මගින් අවශෝෂණය කරන ප්‍රමාණයෙන් 3% ට සමාන ප්‍රමාණයක් අවශෝෂණය කර ගනී.

ශ්‍රී ලංකාවේ කඩොලාන

මහාචාර්ය මාලා දමයන්ති අමරසිංහ මහත්මිය තවදුරටත් පැහැදිලි කරනුයේ, කඩොලාන පිළිබඳ කරන ලද පර්යේෂණයේදී  ශ්‍රී ලංකාවේ විවිධ සැබෑ කඩොලාන විශේෂ 23ක් හමු වූ බවයි.  ඉන් එක් විශේෂයක් පසුගිය වසර 40 තුළ වාර්තා වී ඇත්තේ එක් වරක් පමණක් බවත්, ඒවාට පහත සඳහන් පරිදි දුර්ලභ, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවේ කඩොලාන ශාක විශේෂ විවිධත්වය

Acanthus ilicifolius L.	13	Heritiera littoralis
2	Aegiceras corniculatum (L) Blanco	14	Lumnitzera littorea (Jack) Voigt
3	Avicennia alba blume	15	Lumnitzera racemosa Willd.
4	Avicennia officinalis L.	16	Nypa fruticans (Thunb.) Wurb
5	Bruguiera cylindrica (L) Blume	17	Rhizophora apiculata BL.
6	Bruguiera gymnorriza (L) Lamk.	18	Rhizophora mucronata Lamk.
7	Bruguiera hainessi C.G.Rogers*	19	Scyphiphora hydrophyllaceae gaertn.*
8	Bruguiera parviflora Wight & Arnold ex.Griffith	20	Sonneratia alba J.Smith*
9	Bruguiera sexangula  (Lour.) Poir	21	Sonneratia alba J.smith*
10	Ceriops decandra (Griff.) Ding Hou*	22	Sonneratia caseolaris (L) Engler
11	Ceriops tagal (Perr.) C.B. Robinson	23	Xylocarpus granatum Koing
12	Cynometra iripa Kostel*

ශ්‍රී ලංකාවේ කඩොලාන ව්‍යාප්තිය

ෆ්‍රින්ජින් කඩොලාන ලෙස හැඳින් වනුයේ, ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල පිහිටා ඇති කලපු සහ මෝය ආශ්‍රිත ආරක්ෂිත වෙරළ තීරයේ දක්නට ලැබෙන අන්තර් වඩදිය ප්‍රදේශයන්හි කඩොලානය. යාපනය අර්ධද්වීපයේ බහුලව දක්නට ලැබෙන අවපාතවල ද්‍රෝණි කඩොලාන හටගනී.  ප්‍රධාන ගංගා වල මෝය ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන කඩොලාන ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණු හා නිරිතදිග වෙරළ තීරයේ පිහිටි ගංගා ආශ්‍රිත කඩොලාන ලෙස හැඳින්වේ. වියළි කලාපවල ලඳු කඩොලාන ඇතිවේ. එ්වායේ පාංශු ලවණතාවය වැඩිය.  වඩදිය බාදිය ඇති වන අවස්ථාවන්හිදි  විශේෂ ජලයෙන් යට වන ප්‍රදේශ වල කඩොලාන අධික ලෙස විනාශ වේ.  වැඩි විස්තර මෙතැනින් කියවිය හැක

දේශගුණික විපර්යාස සඳහා විසඳුමක් ලෙස කඩොලාන නැවත වගා කිරීම සිදු කල යුතුය. මෙය කාබන් වෙළඳාමට ද අත්වැලක් වේ.

කාබන් වෙළඳාම යනු බලපත්‍ර හිමියාට කාබන් ඩයොක්සයිඩ් විමෝචනය කිරීමට ඉඩ සලසන බලපත්‍ර සහ ණය මිලදී ගැනීමේ සහ විකිණීමේ ක්‍රියාවලියයි.  දැනට පවතින සියලුම කාබන් වෙළඳ යෝජනා ක්‍රමවල භාවිතා වන ආකෘතිය ‘cap and trade’ ලෙස හැඳින්වේ.  ‘cap and trade’ යෝජනා ක්‍රමයක් තුළ, රජයක් හෝ අන්තර් රාජ්‍ය ආයතනයක් නිශ්චිත කාල සීමාවක් තුළ විමෝචනය සඳහා සමස්ත නෛතික සීමාවක් (cap) නියම කරන අතර, විමෝචනය මුදා හරින අයට සහ දූෂකයින් ඒ සඳහා ගෙවිය යුතු බලපත්‍ර සංඛ්‍යාව ස්ථාවර කරයි.  වැඩි විස්තර මෙතැනින්

මහාචාර්ය මාලා දමයන්ති අමරසිංහ මහත්මිය පවසන්නේ CO2 නිකුත් කරන සමාගම් කඩොලාන වගා කිරීමට උත්සාහ කරන බවත් එයින් අදහස් වන්නේ ඔවුන්ගේ විමෝචනයට (cap-උපරිම අනුමැති සීමාවට) අවශ්‍ය අනුමැතිය පහසුවෙන් ලබාගත හැකි බවත්ය.  ඇය වැඩිදුරටත් පවසනුයේ  CO2 නිකුත් කරන සමාගම් නීත්‍යානුකූල සීමාවන්ට කපා හරින ලද කාබන් බද්දට වඩා අඩුවෙන් විමෝචනය අඩු කර ගැනීමේ පියවරක් ලෙස කඩොලාන සිටුවීමට ආයෝජනය කිරීමට නැඹුරු වන බවයි.

කඩොලාන හොඳින් වගා කරන රටවලට සහතිකයක් ලබා දේ. සෑම රටකටම කඩොලාන වගා කිරීමේ හැකියාවක් නොමැති අතර ඔවුන්ට මේ හරහා මුදල් උපයා ගත හැකිය.  කඩොලාන මගින් ගබඩා කරන කාබන් ප්‍රමාණය අනුව මෙහි වටිනාකම තීරණය වේ.  මෙම ක්‍රියාවලිය කාබන් ණය හරහා ක්‍රියාත්මක වේ.  කාබන් විමෝචකයින් කාබන් ණය මිලදී ගැනීම සඳහා කඩොලාන වර්ධනය වන නිවර්තන කලාපීය රටවල් දෙසටනෙත් යොමු කරයි.  කෙසේ වෙතත්, මෙම ශාක නිරීක්ෂණය නොකළහොත් සහ ප්‍රමාණවත් සැලකිල්ලක් නොදක්වන්නේ නම් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල ලබා ගත නොහැකි බවයි.

කඩොලාන නැවත වගා කිරීම පහසු කාර්යයක් නොවේ!

විවිධ කඩොලාන ශාක විශේෂ 80 ක් පමණ ඇත.  මෙම කඩොලාන  සියල්ලම වර්ධනය වනුයේ අඩු ඔක්සිජන් ප්‍රමාණයක් ඇති පස සහිත ප්‍රදේශවල, සෙමින් චලනය වන ජලය සියුම් අවසාදිත සමුච්චය වීමට ඉඩ සලසයි.  වැඩි විස්තර මෙතැනින් කියවිය හැක.  සංරක්ෂණය කර ඇත. මහාචාර්යවරිය ප්‍රකාශ කළේ, පාංශු ලවණතාව පිළිබඳ අවබෝදයක් මිනිසුන් තුළ කඩොලාන වගාවේදි තිබිය යුතු බවයි. තවද කඩොලානවල ලවණතා දාරා ගැනීම වෙනස් වන බවයි.  උදාහරණයක් ලෙස, මන්ද (Avicennia marina)  ඉහළ ලුණු  ධාරිතාවක් ඇත. නමුත් කොඩල (Rhizophora aepiculata) සහ කිරල (Sonneratia caseolaris) වැනි ශාක වලට එය විශේෂ නොවේ.  කඩොලාන ශීත උෂ්ණත්වයට හෝ ඉතා ඉහළ උෂ්ණත්වයකට ඔරොත්තු දිය නොහැකි ශාකයකි.  මෙම  හේතුව  විශාල ගස්වල ඇති අදුරු භාවය ඇති හා විවෘත වෙරළ තීරයේ සිටුවනු ලබන බීජ පැලවල පැවැත්මට බලපායි.

වතුකරයේ වැඩි වශයෙන් භාවිතාවනුයේ තවාන් වල වගා කරන ලද බීජ පැලය.  ශ්‍රී ලංකාව අවට මුහුදේ පවතින වඩදිය කුඩා වඩදිය පරාසය වෙරළබඩ, භූගෝලීය ලක්ෂණ සමඟ අන්තර් වඩදිය කලාපයේ පළල සීමා කරන අතර එමඟින් කඩොලාන වලට ආධාර කළ හැකි වෙරළබඩ ප්‍රදේශ සීමා කරයි.  එබැවින් කඩොලාන සිටුවීම සඳහා නව අන්තර් උදම් ප්‍රදේශ සෙවීමට වඩා පවතින කඩොලාන ආරක්ෂා කර ගැනීම සහ හානියට ලක් වූ කඩොලාන ප්‍රදේශ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම ඉතා වැදගත් වේ.

කඩොල් කැලේ (මීගමුව) දුර්ලභ කඩොලාන විශේෂ ප්‍රචාරණය කිරීමට නාරා ආයතනය යම් මුලපිරීමක් ගෙන ඇති බව මහාචාර්ය මාලා අමරසිංහ මහත්මිය සදහන් කරයි. කඩොලාන වැවිලි ව්‍යාපෘති සැලසුම් කරන්නන්ට සහ ක්‍රියාත්මක කරන්නන්ට ප්‍රමාණවත් දැනුම හා පළපුරුද්ද නොමැත. කඩොලාන ආරක්ෂා කිරිම දුර්වල වීම  හේතුවෙන් බොහෝ උත්සාහයන් අසාර්ථක වී ඇත. කඩොලාන වැවිලි/ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩසටහන් සැලසුම් කිරීමේදී සහ ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී ධීවරයා පිළිබඳ හා දේශීය දැනුම සැලකිල්ලට ගත යුතු ඉතා වැදගත් සාධකයක් බවත් ඇය පැවසුවාය. 

ධීවර කර්මාන්තයේ අනිවාර්ය අංගයක් ලෙස, මීගමුව මෝය හා කලපුව ආශ්‍රිත ශිල්පී ධීවරයින් දේශීය දැනුම මත පදනම් වූ ක්‍රම භාවිතා කරමින් නියම ස්ථානවල කඩොලාන වගා කිරීමටත්  ඒ්වා ආරක්ෂා කිරීමටත් කටයුතු යොදා ඇති බැව් මහාචාර්යවරිය පවසයි. කඩොලාන ගසේ/පඳුරුවල පරිණත අතු තෝරා බේරා ගැනීම සහ මසුන් ඇල්ලීමට භාවිතා කරන පදුරු උද්‍යානය (bush park) ඉදිකිරීමේදී ඒවා භාවිතා කිරීම පිළිබඳ දැනුම ඔවුන් සතුව ඇත.  ධීවරයින් කඩොලාන සිටුවා පැල හොඳින් රැකබලා ගනී.  මුන්නක්කරේ, තලාහේන සහ වෙඩිකන්ද යන ප්‍රදේශවල මෙම පඳුරු උද්‍යාන පිහිටා ඇත. මීගමුව කලපුවේ පරම්පරා ගණනාවක සිට මෙම ධීවර ක්‍රමය සහ කඩොලාන වගාව සමඟ පදුරු උද්‍යාන සෑදීමට අවශ්‍ය අතු සහ අතු ප්‍රභවයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වන බවත් ඇය වැඩිදුරටත් විස්තර කරයි.  විවිධ කඩොලාන විශේෂ සඳහා අවශ්‍ය තත්ත්වයන් සහ වඩා හොඳ පැවැත්මක් සහ වර්ධනයක් සඳහා බීජ පැල සිටුවිය යුතු ස්ථාන පිළිබඳව ඔවුන්ට හොඳ අවබෝධයක් ඇත.  මෙම සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමයක් වන මඩ තට්ටු මත නැවත කඩොලාන ඇති කිරිමේ ක්‍රමය ඉතා සාර්ථක වී ඇති බව ඇය වැඩි දුරටත් පවසයි.

කඩොලාන තිරසාර කළමනාකරණය

තිරසාර කළමනාකරණය යටතේ, කඩොලාන, මාළු එකතු කිරීම, මසුන් ඇල්ලීම සහ මීමැසි පාලනය ඇතුළු දේශීය ප්‍රජාවන්ට බොහෝ ජීවනෝපාය අවස්ථා සපයයි.  කඩොලාන ආශ්‍රිතව ජීවත් වන ප්‍රජාවන්ට සශ්‍රීක වන කඩොලාන වනාන්තරයකින් එවැනි ප්‍රතිලාභ රැසක් ලබා ගත හැකිය.

ප්‍රජාවන්ට වක්‍ර ආදායමක් ද කඩොලාන උපදවයි.  මිරිදිය, සාගර සහ ගොඩබිම් වාසස්ථාන හමුවන ස්ථානයක් වන කඩොලාන ජෛව විවිධත්වය සංරක්ෂණය කිරීමේ උපකරණ වේ.  කඩොලාන, ගෝලීය වශයෙන් තර්ජනයට ලක් වූ විශේෂ ඇතුළු විවිධ විශේෂ දහස් ගණනක නිවහන වේ.  පහත දැක්වෙන්නේ කඩොලාන වල දක්නට ලැබෙන සත්ව වර්ග කිහිපයක්ය.

මඩ රෝද – මෝලුස්කාවන් (Molluscs)  ටෙරෙබ්රාලියා (Terebralia), Periwinkles, ලිටෝරියා (Littoria), නැව් පණුවන්(Ship Worms)

කබොල – කකුළුවන්, ඉස්සන් (වඩාත් ප්‍රමුඛ කබොල)

කෘමීන් – බොහෝ විට ජලයෙන් යට නොවන ප්‍රදේශ වල දක්නට ලැබේ

මාළු – ඉන්දු බටහිර පැසිෆික් කලාපයේ කඩොලාන වනාන්තරවල මත්ස්‍ය විශේෂ 600 ක් පමණ වාර්තා වී ඇත.

උරගයන් සහ උභයජීවීන් – සර්පයන්, කටුස්සන්, කිඹුලන් සහ මුහුදු කැස්බෑවන් ඇතුළු

කුරුල්ලන් – කුරුල්ලන් යනු කඩොලාන අතර බහුලව දක්නට ලැබෙන භූමිෂ්ඨ පෘෂ්ඨවංශීන් වන අතර, ඔවුන් නවාතැන්, ආහාර හෝ විවේකය සොයා මෙම වාසස්ථාන වෙත හැරේ.

ක්ෂරපායින් – වඳුරන්, මුවන්, ඔටර්, රකූන්, කුඩා බළලුන් සහ කොටි  (සුන්දරබාන්ස් සහ සුමාත්‍රා හි කඩොලාන වාසස්ථාන ලොව විශාලතම කොටි ගහනයට නිවහන වේ.)

බොහෝ විට කඩොලාන ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන වැදගත් වාසස්ථාන හේතුවෙන් මැනේටි, ඩුගොං සහ ඩොල්ෆින් වැනි සමුද්‍ර ක්ෂීරපායින් ද නිරීක්ෂණය වී ඇත.  මෙම ජීවන චක්‍රය තිරසාර ලෙස පවත්වනු ලබන ගල්පර සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ අක්වෙරළ මසුන් ඇල්ලීම තුළින් ජෛව විවිධත්වය සහ ප්‍රජා ජීවනෝපාය යන දෙකටම සහාය වේ.  වැඩි විස්තර මෙතැනින්

කඩොලාන යනු සතුන්ට සහ මිනිසුන්ට ප්‍රතිලාභ රාශියක් ඇති ඉහළ ඵලදායි පරිසර පද්ධති වේ. කඩොලාන වනාන්තර අවට ප්‍රජාවන්ට නිවාස, බෝට්ටු, ධීවර ආම්පන්න සහ ඉන්ධන දැව සඳහා දැව සපයයි.  සම් නිෂ්පාදනයේදී බහුලව භාවිතා වන රසායනික ද්‍රව්‍යයක් වන ටැනින් වලින් පොහොසත් බැවින් සමහර කඩොලාන විශේෂ ලෙදර් නිෂ්පාදනයේදීද භාවිතා වේ.

ප්‍රජාවන්ට කඩොලාන ආහාර සැපයීමට ද ඉවහල් වෙයි.  ශ්‍රී ලංකාවේ Sonneratia  වැනි සමහර පලතුරු බීම සහ අයිස්ක්‍රීම් සෑදීමට යොදා ගනී.  Nypa’s මල් දඬු යට ඖෂධීය තේ වල භාවිතා වන අතර එහි පලතුරු පරිභෝජනය කරයි.

කඩොලාන වල ඇති ජෛව විවිධත්වය වෙරළබඩ ධීවර ප්‍රජාවන්ට සහාය වීම සඳහා තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.  අග්නිදිග ආසියාවේ ධීවර කර්මාන්ත සඳහා අතිවිශාල ආර්ථික ප්‍රතිලාභවලට අමතරව, කඩොලාන සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා ද යොදා ගත හැකිය.

කඩොලාන වනාන්තර පෙරීමේ ක්‍රියාවන්ට ද සහාය වන අතර, ඒවා දූෂක සහ පෝෂක ඇතුළු අවසාදිත තත්වයන්ට  හසු කර ගැනීමට උපකාරී වේ.  ප්‍රාථමික නිෂ්පාදකයින් වීම නිසා, මෙම පෝෂ්‍ය පදාර්ථ අවශෝෂණය කර, පරිසර දූෂණය අඩු කිරීමේ කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.

එබැවින් කඩොලාන සාමාන්‍යයෙන් ඉහත සියලු පාරිසරික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා සංරක්ෂණය ලැබිය යුතු අතර ගෝලීය උණුසුම අඩු කිරීමට දායක වන ඒවායේ කාබන් සින්ක් ක්‍රියාකාරීත්වය විශේෂයි.

මෙම ලිපියේ ඉංග්‍රීසි බසින් පළවූ මුල් ලිපියට පිවිසීම මෙතනින්