Physical Address
23,24,25 & 26, 2nd Floor, Software Technology Park India, Opp: Garware Stadium,MIDC, Chikalthana, Aurangabad, Maharashtra – 431001 India
દાવો
ઈયાન જેવા વાવાઝોડા પર ક્લાઈમેટ ચેન્જની કોઈ અસર થતી નથી.
હકીકત
આબોહવા પરિવર્તન ઈયાન જેવા વાવાઝોડાને સુપરચાર્જ કરે છે. હરિકેન ઈયાનના કિસ્સામાં, આબોહવા પરિવર્તને વરસાદમાં 10% થી વધુ વધારો કર્યો છે.
આબોહવા પરિવર્તનને ન માનનારાઓ શું કહે છે?
આબોહવા પરિવર્તનને નકારનારાઓ કહે છે કે, આબોહવા પરિવર્તનનો ઈયાન જેવા વાવાઝોડા સાથે કોઈ સંબંધ નથી કે તેના પર તેની કોઈ અસર નથી. તેઓ દાવો કરે છે કે, ભૂતકાળમાં પણ આવા વાવાઝોડા આવ્યા છે અને ઈયાન પણ તેનાથી અલગ નથી. તેઓ વધુમાં કહે છે કે, ઈયાન જેવા વાવાઝોડાને અસર કરતા ક્લાઈમેટ ચેન્જનો દાવો ખોટો છે. આ દાવાઓ મોટે ભાગે મોટા દાવા હેઠળ આવે છે કે આબોહવા પરિવર્તન પોતે જ એક પાયાવિહોણી બાબત છે. અમને સોશિયલ મીડિયા પર આવા ઘણા દાવા/પોસ્ટ પ્રાપ્ત થઈ છે.
અમારા રિસર્ચમાં અમને શું જાણવા મળ્યું…
ક્લાઈમેટ ચેન્જ હવે દુનિયા માટે દૂરની વાત નથી લાગતી. તે વધુને વધુ ગરમ થતી દુનિયામાં વિવિધ સ્વરૂપોમાં પ્રગટ થઈ રહ્યું છે. અમે સમગ્ર વિશ્વમાં આબોહવા પરિવર્તનને કારણે અનિયમિત વરસાદની પેટર્ન, અસંભવિત દુષ્કાળ, હીટવેવ અને જંગલોમાં લાગતી આગના સાક્ષી છીએ. હવે એવું લાગે છે કે, વાવાઝોડા પણ વાતાવરણમાં ફેરફારને કારણે વિસ્તરી રહ્યા છે.
તાજેતરના વાવાઝોડા ‘ઈયાન’ હવે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પર ત્રાટકવા માટે રેકોર્ડ કરાયેલા ઇતિહાસમાં પાંચ સૌથી શક્તિશાળી વાવાઝોડામાંના એક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, તે 2004 ના ચાર્લી વાવાઝોડા સાથે ફ્લોરિડાના પશ્ચિમ કિનારે અથડાનાર અત્યાર સુધીનું સૌથી મજબૂત વાવઝોડું ગણાય છે.
ક્લાઈમેટ ચેન્જે ઈયાનના વરસાદમાં 10% વધારો કર્યો
અમને જાણવા મળ્યું કે, આબોહવા પરિવર્તને ઈયાન જેવા વાવાઝોડાની અસરને ચોક્કસપણે વધારી દીધી છે. શક્તિ, તીવ્રતા અને દરિયાઈ સપાટીમાં વધારો જેવી અન્ય અસરોને બાજુ પર રાખીને, માત્ર વાવાઝોડા-પ્રેરિત વરસાદના ખૂણાથી પણ, તે વૈજ્ઞાનિક રીતે જાણવા મળ્યું હતું કે, આબોહવા પરિવર્તને ઈયાનના અત્યંત ભારે વરસાદને આબોહવા પરિવર્તન વિના ન હોત તેના કરતાં લગભગ 10% વધુ ખરાબ બનાવ્યો હતો. બે અમેરિકી આબોહવા સંશોધકો, લોરેન્સ બર્કલે નેશનલ લેબોરેટરીના માઈકલ વેહનર અને સ્ટોની બ્રુક યુનિવર્સિટીના કેવિન રીડ, એક વિશ્લેષણ દ્વારા , હરિકેન ઈયાન પછી જ આ જાણવા મળ્યું.
સંશોધકોએ ‘વાસ્તવિક વાવાઝોડા દરમિયાન ભારે વરસાદના દરની તુલના ફ્લોરિડામાં કોઈ માનવીય આબોહવા પરિવર્તન વિના હરિકેન ઈયાનની વિશેષતાઓ સાથેના મોડેલમાંથી લગભગ 20 વિવિધ કમ્પ્યુટર દૃશ્યો સાથે કરી હતી.’ તેઓને જાણવા મળ્યું કે, વાસ્તવિક વાવાઝોડું એ તોફાન કરતાં 10% ભીનું હતું જે કદાચ આબોહવા પરિવર્તન વિના આવ્યું હોય.
વેહનર અને કેવિન રીડે આ વર્ષની શરૂઆતમાં 2020 ના કુદરતી વાવાઝોડા પર એક અભ્યાસ પ્રકાશિત કર્યો હતો. તેમને જાણવા મળ્યું હતું કે, 2020 ના વાવાઝોડાના ત્રણ કલાકના સૌથી વરસાદના સમયગાળામાં માનવ-પ્રેરિત આબોહવા પરિવર્તન વિનાના વિશ્વની તુલનામાં 10% થી વધુ ભીનું હતું. તેઓએ હવે એ જ એટ્રિબ્યુશન ટેકનિકનો ઉપયોગ હરિકેન ઈયાનના કિસ્સામાં કરવામાં આવ્યો છે તે જાણવા માટે કે આબોહવા પરિવર્તને ઈયાનના વરસાદમાં 10% વધારો કર્યો છે.
તેની પાછળનું ભૌતિકશાસ્ત્ર
સાદું ભૌતિકશાસ્ત્ર આપણને જણાવે છે કે, તાપમાનમાં દરેક ડિગ્રી સેલ્સિયસ વધારા માટે, વાતાવરણમાં હવા લગભગ 7% વધુ પાણીની વરાળ પકડી શકે છે. તેથી સમુદ્રમાંથી વાતાવરણમાં બાષ્પીભવન થતા ભેજનું પ્રમાણ દર 1 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સમુદ્રની સપાટીના તાપમાનમાં લગભગ 7% વધે છે. આ ઘટના વૈજ્ઞાનિકોને એ વિશ્લેષણ કરવામાં મદદ કરે છે કે, ગ્રીનહાઉસ ગેસના ઉત્સર્જનને કારણે ઈયાન જેવા વાવાઝોડામાં કેટલો વરસાદ પડ્યો છે. અહીં મહત્ત્વની બાબત એ છે કે, મજબૂત તોફાનો તેમનામાં વધુ ભેજ ખેંચી શકે છે.
આબોહવા પરિવર્તન વાવાઝોડાને સુપરચાર્જ કરે છે
પેન્સિલવેનિયા યુનિવર્સિટીના અર્થ અને પર્યાવરણ વિજ્ઞાન વિભાગમાં રાષ્ટ્રપતિના પ્રતિષ્ઠિત પ્રોફેસર, માઈકલ માને, એક મુલાકાતમાં જણાવ્યું હતું કે, તેમના મગજમાં અથવા મોટાભાગના વૈજ્ઞાનિકોના મનમાં શંકાનો કોઈ પ્રશ્ન નથી કે, આબોહવા પરિવર્તન ઈયાન જેવા વાવાઝોડાને સુપરચાર્જ કરે છે.
પ્રોફેસર માને જણાવ્યું હતું કે, “આ મહાસાગરો જેટલા ગરમ થાય છે અને ગરમ પાણીના તે સ્તરો જેટલા ઊંડા હોય છે, અને તે એક બાબત છે જે આપણે ગ્રહની ગરમી સાથે જોઈ રહ્યા છીએ, ગરમી મહાસાગરોમાં વધુ ઊંડે પ્રવેશે છે અને જ્યારે વાવાઝોડા તે ઊંડા પાણીને વલોવે છે ત્યારે તે ગરમ હોય છે.
એક પ્રતિષ્ઠિત પ્રોફેસરે સમજાવ્યું છે કે, વધુને વધુ ગરમ થઈ રહેલા વિશ્વના વાતાવરણની ગરમી મહાસાગરોમાં ઊંડે સુધી પ્રવેશી રહી છે જે વાવાઝોડા અને તોફાનોને વધુ તીવ્ર બનાવી રહી છે.
માને ઈન્ટરવ્યુમાં વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “તેઓ વાવાઝોડાને ભીના કરતા નથી જેમ તેઓ ઉપયોગ કરતા હતા. તેથી, આપણે વધુ તીવ્ર અને ભયંકર તોફાનો જોઈ રહ્યા છીએ, જેમ કે તમે ઝડપી તીવ્રતાનો સંકેત આપો છો જ્યાં આ વાવાઝોડા પ્રમાણમાં નબળા ઉષ્ણકટિબંધીય વાવાઝોડાથી વાવાઝોડામાં અને પછી એક કે બે દિવસમાં મોટા વાવાઝોડામાં ફેરવી શકે છે.”
ક્લાઈમેટ ચેન્જને કારણે વાવાઝોડું ધીમી ગતિએ આગળ વધી રહ્યું છે
વાવાઝોડા પર આબોહવા પરિવર્તનની અસરોની ચર્ચા અને પૃથ્થકરણના કિસ્સામાં જ્યારે મુખ્ય બાબત સમુદ્રમાં વાવાઝોડા સમયે સર્જાતા વમળો વખતે ઉત્પન્ન થતી ગરમી અને ભેજ વધવા પર છે, ત્યારે અભ્યાસોએ હવે એ હકીકત તરફ ધ્યાન દોર્યું છે કે, આબોહવા પરિવર્તનને કારણે વાવાઝોડું જમીનીસ્તરે પહોંચ્યા પછી વધુને વધુ ધીમી ગતિએ આગળ વધી રહ્યું છે.
ધીમી ગતિએ ચાલતું ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત અથવા વાવાઝોડું સમાન ઝડપી ગતિ કરતા એક જગ્યાએ વધુ વરસાદ વરસાવે છે. પવન પણ લાંબા સમય સુધી સંરચના સામે ટકરાશે અને વધુ નુકસાન કરી શકે છે. વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું કે, આ વાવાઝોડાને મજબૂત અને વિનાશકારી બનવાની વધુ તક આપે છે.
નેચરમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર , 50 વર્ષ પહેલાં એક સામાન્ય વાવાઝોડું પ્રથમ 24 કલાકમાં તેની તીવ્રતાના ત્રણ ચતુર્થાંશ કરતાં વધુની તીવ્રતા ગુમાવી દેતું હતું પરંતુ હવે તેની તીવ્રતા માત્ર અડધી જ ઘટી જશે, જેના કારણે તે લાંબા સમય કરતાં વધુ ધીમેથી નબળા પડી જશે અને વિનાશક રહેશે.
અભ્યાસના સંશોધકો, જાપાનની ઓકિનાવા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજી ગ્રેજ્યુએટ યુનિવર્સિટીના લિન લી અને પિનાકી ચક્રવર્તીએ, 1967 અને 2018 ની વચ્ચે ઉત્તર એટલાન્ટિક વાવાઝોડાના લેન્ડફોલના ડેટાનું વિશ્લેષણ કર્યું. તેઓએ જોયું કે, ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે સમુદ્રના ગરમ તાપમાનમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. ભેજના સ્ત્રોતથી દૂર ગયા પછી પણ તોફાનો વધુ ધીમે ધીમે નબળા પડવા લાગે છે.
સાયન્સમાં પ્રકાશિત થયેલા અન્ય એક અભ્યાસમાં ‘મધ્ય-અક્ષાંશ પશ્ચિમી પવનોના ધ્રુવ તરફના શિફ્ટને કારણે વિશ્વ ગરમ થતાં ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતોમાં નોંધપાત્ર મંદી જોવા મળી હતી.’ સંશોધકોએ ત્રણ પ્રકારની પરિસ્થિતિઓમાં ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતોની વર્તણૂક વિશે લગભગ 100 ઉચ્ચ-રિઝોલ્યુશન સિમ્યુલેશન ચલાવ્યા. (1950 અને 2000 વચ્ચે, વર્તમાન અને ભવિષ્યના વિવિધ દૃશ્યો)અધ્યયનમાં જાણવા મળ્યું છે કે, એન્થ્રોપોજેનિક વોર્મિંગ એશિયા અને ઉત્તર અમેરિકામાં વસ્તીવાળા મધ્ય-અક્ષાંશ પ્રદેશો નજીક ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતને ધીમું કરી શકે છે.
Translated by: Dhiraj Vyas
Also, read this in English
