જો ગ્લોબલ વોર્મિંગ વાસ્તવિકતા છે તો આટલી ઠંડી કેમ છે?

દાવો 

ગ્લોબલ વોર્મિંગ જેવી કોઈ બાબત નથી, નહીં તો શિયાળો આટલો ઠંડો ન હોત.

હકીકત

ગ્લોબલ વોર્મિંગના કારણે શિયાળો ઠંડો અને વધુ તીવ્ર બની શકે છે. 

તેઓ દાવો કરે છે :

સોશિયલ મીડિયા પર એવી ઘણી પોસ્ટ્સ આવી છે કે, જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે, ગ્લોબલ વોર્મિંગ વાસ્તવિક નથી નહીં તો વિશ્વના ઘણા ભાગોમાં શિયાળો આટલો ઠંડો અને તીવ્ર બન્યો ન હોત.જ્યારે પણ શિયાળાની ઋતુને કારણે આવા સ્થળોએ સ્થાનિક તાપમાન નીચે જાય છે ત્યારે આવી પોસ્ટ્સ મોટાભાગે એ પ્રદેશોના સમાચારમાં આવે છે.

અમને શું જાણવા મળ્યું…

ગ્લોબલ વોર્મિંગ શિયાળો ઠંડો અને વધુ તીવ્ર બનાવી શકે છે. 2021માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું હતું કે, આર્કટિકમાં ગરમી વધવાથી ઉર્ધ્વમંડળના ધ્રુવીય ક્ષેત્રમાં વિક્ષેપ આવે છે. આ વિક્ષેપ ઉત્તર અને દક્ષિણ ગોળાર્ધના કેટલાક ભાગોમાં અત્યંત ઠંડા હવામાન સાથે સંકળાયેલ છે. 

ધ્રુવીય વમળ શું છે? શું તે કેટલાક પ્રદેશોમાં ઠંડા શિયાળાનું કારણ બને છે? 

ધ્રુવીય વમળ એ નીચા-દબાણનો વિસ્તાર છે – જે ફરતી ઠંડી હવાનો વિશાળ વિસ્તાર છે – જે ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં ભેગી થાય છે. શિયાળા દરમિયાન, ઉત્તર ધ્રુવ પર ધ્રુવીય વમળ વિસ્તરે છે, જે ઠંડી હવા દક્ષિણ તરફ મોકલે છે. આ એકદમ નિયમિત રીતે બને છે અને ઘણીવાર યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં તીવ્ર ઠંડા તાપમાન સાથે સંકળાયેલ છે. 

નેશનલ ઓસેનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશન, USA અનુસાર, સ્થિર ધ્રુવીય વમળ સામાન્ય રીતે ઉત્તર તરફ વધુ હોય છે અને ઠંડી હવા સામાન્ય રીતે પશ્ચિમથી પૂર્વ તરફ જાય છે. પરંતુ વિક્ષેપિત ધ્રુવીય વમળ અલગ રીતે કાર્ય કરે છે – તે વધુ દક્ષિણ તરફ આગળ વધી શકે છે અને હવા વધુ લહેરાતી સ્થિતિમાં વહે છે.

છબી સ્ત્રોત: NOAA

શિયાળા દરમિયાન, ઉત્તર ધ્રુવ પર ધ્રુવીય વમળ વિસ્તરે છે અને ઠંડી હવા દક્ષિણ તરફ મોકલે છે. આ ઘણીવાર થાય છે અને વિશ્વના કેટલાક ભાગોમાં તીવ્ર  ઠંડા તાપમાન સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે. 

શું દક્ષિણમાં વર્તાતા તમામ ઠંડા હવામાન એ ધ્રુવીય વમળનું પરિણામ છે?

જવાબ છે ના. તમામ ઠંડા હવામાન ધ્રુવીય વમળમાંથી આવતા નથી.ધ્રુવીય વમળમાંથી આવતી ઠંડી હવાને દક્ષિણ તરફ ધકેલી શકાય તેમ હોવા છતાં, તે સામાન્ય રીતે ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં સ્થિર રહે છે. વમળને નબળું પડવા અથવા દૂર દક્ષિણ તરફ સ્થળાંતર કરવા માટે તે ખૂબ જ અસામાન્ય પરિસ્થિતિઓ લે છે. અન્ય હવામાન પરિસ્થિતિઓ ઠંડા આર્કટિક હવામાનને દક્ષિણ તરફ પણ ફરી શકે છે. 

ઠંડા હવામાન માટે જવાબદાર અન્ય ઘટના 

ગ્લોબલ વોર્મિંગ અન્ય રીતે પણ શિયાળાના કઠોર હવામાનનું કારણ બની શકે છે. ગરમ તાપમાનનો અર્થ ગરમ વાતાવરણ છે. નેશનલ જિયોગ્રાફિકના અભ્યાસ મુજબ, જ્યારે વાતાવરણ ગરમ હોય છે, ત્યારે તે વધુ ભેજ ધરાવે છે જેના કારણે વરસાદમાં વધારો થાય છે – તેથી જ્યારે તાપમાન ઠંડા કરતાં ઓછું હોય ત્યારે વધુ હિમવર્ષા થાય છે. આનાથી બરફવર્ષા વધુ તીવ્ર બની શકે છે.

ભારતીય સંદર્ભ : 

ઉપરાંત, ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD)ના તાજેતરના અભ્યાસ મુજબ, દ્વીપકલ્પના ભારતના ઘણા ભાગોમાં સામાન્યથી સામાન્ય નીચેના મહત્તમ તાપમાનની શક્યતા છે. IMD એ હાલના લા- નીના ઘટનાને તેના માટે એક કારણ માની છે. IMDના તાજેતરના અહેવાલમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે, “MMCFS અને અન્ય વૈશ્વિક મોડલની નવીનતમ આગાહીઓ સૂચવે છે કે, આગામી શિયાળાની ઋતુ દરમિયાન લા નીનાની સ્થિતિ ચાલુ રહેવાની શક્યતા છે. પેસિફિક પર અલ નીનો- સધર્ન ઓસિલેશન (ENSO) સ્થિતિઓ ઉપરાંત, અન્ય પરિબળો જેમ કે, હિંદ મહાસાગર SSTs પણ ભારતીય આબોહવાને પ્રભાવિત કરે છે.

છબી સ્ત્રોત: IMD

IMD દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલો નકશો ડિસેમ્બર 2022માં લઘુત્તમ તાપમાનની સંભાવનાની આગાહી દર્શાવે છે. વાદળી રંગનો પ્રદેશ લઘુત્તમ તાપમાન દર્શાવે છે. દક્ષિણ ભારતમાં આ વર્ષે સામાન્ય કરતાં વધુ ઠંડીની અપેક્ષા છે.આમ, તમે વિશ્વમાં ક્યાં છો તેના આધારે, અત્યંત ઠંડો શિયાળો ખરેખર ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે થઈ શકે છે. જ્યારે શિયાળામાં તાપમાન હજુ પણ એકંદરે વધુ ગરમ થવાની ધારણા છે, અન્ય શક્યતાઓ વિશે શીખવું અગત્યનું છે કારણ કે, તે અમને આબોહવા પરિવર્તનની અસર કેવી રીતે કરી શકે છે તે તમામ રીતે સમજવામાં મદદ કરી શકે છે. 

આ ચિંતા શા માટે છે?

અતિ ઠંડા અને તીવ્ર શિયાળાનું હવામાન એ અમુક પ્રદેશોમાં એક કે બે દિવસ માટે થોડું ઠંડું રહેશે એવું જરૂરી નથી. આ અત્યંત ઠંડા તાપમાન અને કઠોર શિયાળાના કારણે ઘણી નકારાત્મક અસરો થઈ શકે છે. 

સામાન્ય હવામાન કરતાં ઠંડીને કારણે આરોગ્ય પર અસર થાય છે. ઠંડા હવામાનમાં, શરીરમાં લોહીના દબાણના પ્રવાહમાં વધારો કરે છે (મહત્વના અંગોને ગરમ રાખવા), રક્તવાહિનીઓને કડક બનાવે છે અને તમારા હાથપગમાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટાડે છે. તે પાકની ઋતુને પણ ઘણી બધી રીતે અસર કરે છે. દક્ષિણ ભારતમાં સામાન્ય તાપમાન કરતાં વધુ ઠંડી છોડના ઉત્સેચકોની પ્રવૃત્તિમાં ઘટાડો કરી શકે છે. આનાથી છોડના પોષક તત્વોના સંગ્રહમાં પણ વિક્ષેપ પડે છે, કારણ કે છોડ જમીન માટે આસપાસની સામગ્રીને પચાવવા માટે ઉત્સેચકો સ્ત્રાવ કરે છે. પરિણામે, ઠંડા તાપમાન છોડના વિકાસને અટકાવી શકે છે અને તેમના મૃત્યુનું કારણ પણ બની શકે છે.

(With inputs from Ayushi Sharma)

Also, Read this in English