72% ઉત્તરદાતાઓએ અમુક સમયે આબોહવાની ચિંતાનો સામનો કર્યો: CFC ઇન્ડિયા સર્વે

23મી માર્ચના રોજ મનાવવામાં આવતા વિશ્વ હવામાન દિન નિમિત્તે, ક્લાઈમેટ ફેક્ટ ચેકે તેના ભારતીય વાચકો અને સબ્સ્ક્રાઇબર્સ વચ્ચે હવામાનશાસ્ત્ર સંબંધિત વિવિધ પરિબળો અંગેના તેમના પરિપ્રેક્ષ્યને સમજવા માટે એક સર્વે હાથ ધર્યો હતો. જ્યારે આ દર્શાવે છે કે, કેટલાક ઉત્તરદાતાઓ માને છે કે, પરંપરાગત પદ્ધતિઓ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે અને તેઓને પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીઓથી કેવી રીતે ફાયદો થયો છે, ઉત્તરદાતાઓની સંખ્યા જેઓ આબોહવાની ચિંતાથી પીડાતા હોવાનું સ્વીકારે છે તે નોંધપાત્ર રીતે વધુ છે.

સર્વેક્ષણમાં બહાર આવ્યું છે કે, લગભગ 72% ઉત્તરદાતાઓએ તેમના જીવનમાં અમુક સમયે આબોહવાની ચિંતાનો સામનો કર્યો છે. સર્વેક્ષણના 70% ઉત્તરદાતાઓ 18-25 વય જૂથના છે જે 210 ઉત્તરદાતાઓમાં પરિવર્તિત છે. તેમાંથી 74% એટલે કે 156 લોકો આબોહવાની ચિંતાથી પીડિત છે.

એક અભ્યાસમાં જણાવાયું છે કે, યુવાનોમાં વાતાવરણની ચિંતા વધુ મજબૂત રીતે અનુભવાઈ રહી છે. અમારા સર્વેક્ષણમાં, અમે એ તપાસવાનો પ્રયાસ કર્યો કે, શું આ ભારતીય વાચકોને આકર્ષે છે. અમને આ માન્ય લાગ્યું કારણ કે, 18-25 વર્ષની વયના લગભગ બે તૃતીયાંશ યુવા વસ્તી જેમણે પ્રતિક્રિયા આપી હતી તેઓ અમુક સમયે આબોહવાની ચિંતાથી પીડિત છે.

વિશ્વ હવામાન દિવસ શું છે અને શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?

વિશ્વ હવામાન દિવસ દર વર્ષે 23 માર્ચે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે 1950 માં, વિશ્વ હવામાન સંસ્થા (WMO) ની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. તે સમાજની સલામતી અને સુખાકારી માટે રાષ્ટ્રીય હવામાન અને હાઇડ્રોલોજિકલ સેવાઓના આવશ્યક યોગદાનને દર્શાવે છે અને સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રવૃત્તિઓ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. વિશ્વ હવામાન દિવસ માટે પસંદ કરાયેલ થીમ સામાન્ય રીતે સ્થાનિક હવામાન, આબોહવા અથવા પાણી સંબંધિત મુદ્દાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ વર્ષની થીમ “ધ ફ્યુચર ઓફ વેધર, ક્લાઈમેટ એન્ડ વોટર અક્રોસ જનરેશન” છે.

હવામાનશાસ્ત્ર શું છે? ભારતમાં હવામાનશાસ્ત્ર પર નિયામક મંડળ કયું છે?

હવામાનશાસ્ત્ર એ વિજ્ઞાનની શાખા છે જે વાતાવરણ અને હવામાન અને આબોહવા સંબંધિત ઘટનાઓનો અભ્યાસ કરે છે. તે વિવિધ આગાહી મોડેલોનો ઉપયોગ કરીને આત્યંતિક હવામાનના ફેલાવા માટે તપાસ અને આયોજન કરવામાં અને તે થાય તે પહેલાં સલાહ આપવા માટે ઉપયોગી છે.

ભારતીય હવામાન વિભાગની સ્થાપના 1875માં થઈ હતી. તે દેશની રાષ્ટ્રીય હવામાન સેવા છે અને હવામાનશાસ્ત્ર અને સંબંધિત વિષયોને લગતી તમામ બાબતોમાં મુખ્ય સરકારી એજન્સી છે.

તેની મુખ્ય ભૂમિકાઓ છે :

• હવામાન-સંવેદનશીલ પ્રવૃત્તિઓ જેમ કે સિંચાઈ, શિપિંગ, કૃષિ, ઉડ્ડયન, ઑફશોર ઓઇલ એક્સ્પ્લોરેશન વગેરેના શ્રેષ્ઠ સંચાલન માટે હવામાનશાસ્ત્રીય અવલોકનો હાથ ધરવા અને વર્તમાન અને અનુમાનિત હવામાનશાસ્ત્રીય માહિતી પ્રદાન કરવી.
• ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત, ધૂળના તોફાન, નોર’વેસ્ટર્સ, ભારે વરસાદ અને બરફ, ઠંડી અને ગરમીના તરંગો વગેરે જેવી ગંભીર હવામાન ઘટનાઓ સામે જાહેર અને રાજ્ય વિભાગોને ચેતવણી આપવી, જે જીવન અને સંપત્તિના વિનાશનું કારણ બની શકે છે.
• કૃષિ, જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન, ઉદ્યોગો, તેલ સંશોધન અને અન્ય રાષ્ટ્ર નિર્માણ પ્રવૃત્તિઓ માટે આવશ્યક હવામાન વિજ્ઞાન ડેટા પ્રદાન કરવા.
• હવામાનશાસ્ત્ર અને તેના સંબંધિત વિષયોમાં સંશોધન હાથ ધરવા અને પ્રોત્સાહન આપવું.

CFC સર્વેના મુખ્ય તારણો

• 300 ઉત્તરદાતાઓમાંથી, 289 (96.3%) એ કહ્યું કે, તેઓ હવામાન સંબંધિત માહિતીમાં રસ ધરાવે છે.

• 70% ઉત્તરદાતાઓ 18-25 વર્ષની વય જૂથના હતા, 24% 26-44 વર્ષની વય જૂથના હતા અને બાકીના 6% 18 વર્ષથી નીચે અથવા 45 વર્ષથી વધુ વયના હતા.

• સ્ત્રી અને પુરૂષ ઉત્તરદાતાઓનું પ્રમાણ લગભગ સમાન હતું, એટલે કે અનુક્રમે 51% અને 49%.
• હવામાન માહિતીનો સૌથી સામાન્ય સ્ત્રોત સોશિયલ મીડિયા છે, ત્યારબાદ સર્ચ એન્જિન (Google) અને ન્યૂઝ ચેનલો આવે છે.
• 53% થી વધુ ઉત્તરદાતાઓને હવામાનની આગાહી વિશ્વસનીય લાગી. “જ્યારે સ્થાનિક હવામાનની આગાહી સચોટ હોય છે, ત્યારે તે લોકોમાં સંતોષ તરફ દોરી જાય છે. જ્યારે લોકોને હવામાનની સચોટ આગાહી કરતી આગાહી મળે છે, ત્યારે તે તેમને તેમના દિવસ અથવા અઠવાડિયાનું આયોજન કરવામાં મદદ કરે છે અને હવામાન સંબંધિત કોઈપણ સંભવિત સમસ્યાઓ ટાળી શકાય છે.”,  એવું પંવર, ઉત્તરદાતાઓમાંના એક નિશાંતે જણાવ્યું હતું.

શું તેઓ હવામાનની આગાહીની પરંપરાગત પ્રણાલીઓમાં વિશ્વાસ ધરાવે છે કે જાણે છે?

17% લોકોએ કહ્યું કે, તેઓ હવામાનની આગાહીની પરંપરાગત પદ્ધતિઓમાં વિશ્વાસ કરતા નથી. જ્યારે બાકીના લોકો કાં તો માને છે અથવા માનતા નથી.

હવામાનની આગાહીની પરંપરાગત પદ્ધતિઓ માટે અહીં કેટલીક પ્રતિક્રિયાઓ હતી :

“પ્લાન્ટ ફિનોલોજી આબોહવામાં મોસમી ફેરફારોથી પ્રભાવિત થાય છે. તેનો ઉપયોગ હવામાનની અપેક્ષા રાખવાની પરંપરાગત રીત તરીકે પણ થાય છે, ” એવું ઉત્તરદાતાઓમાંના એક અવિષેક સરકારે જણાવ્યું હતું.

અન્ય પ્રતિસાદકર્તા, ચિમિસ્મિતા ગોગોઈએ જણાવ્યું હતું કે, “ટૂંકા ગાળાની અને લાંબા ગાળાની હવામાન પરિસ્થિતિઓના સંબંધમાં પક્ષીઓનું સ્થળાંતર જોવા મળ્યું છે. તાપમાન અને પવનની દિશાને કારણે સ્થળાંતરની પદ્ધતિમાં ફેરફાર હવામાનની સ્થિતિની આગાહી કરવામાં મદદ કરે છે.”

સેપાલી લક્ષ્મી પરેરાએ જણાવ્યું હતું કે, “દેડકાનો અવાજ એ વરસાદનું સૂચક છે”, જ્યારે નિશાંત પંવારે એવી માન્યતાની નોંધ લીધી કે, ચંદ્રના તબક્કાઓ હવામાનની સ્થિતિને પ્રભાવિત કરે છે. “ઉદાહરણ તરીકે, પૂર્ણ ચંદ્ર ઘણીવાર ભરતી અને તોફાની હવામાન સાથે સંકળાયેલો હોય છે,” એવું પંવારે કહ્યું.

ઘણા પ્રતિભાવોએ પરંપરાગત પ્રણાલીમાં એવી માન્યતા તરફ ધ્યાન દોર્યું છે કે, ગરમીના દિવસો પછી વરસાદ આવે છે.

શું તેઓને પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલી અસરકારક લાગે છે?

પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલી એ આબોહવા પરિવર્તન માટે અનુકૂલનશીલ માપ છે, જે સમુદાયોને ખતરનાક આબોહવા-સંબંધિત ઘટનાઓ માટે તૈયાર કરવામાં મદદ કરવા માટે સંકલિત સંચાર પ્રણાલીનો ઉપયોગ કરે છે. યોગ્ય રીતે ચલાવવામાં આવેલ EWS જીવન, જમીન અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને બચાવવામાં મદદ કરે છે અને લાંબા ગાળાની ટકાઉપણાને પણ સમર્થન આપે છે.

જ્યારે તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે, શું તેઓને તેમના વિસ્તારમાં આપત્તિ/આત્યંતિક હવામાનની ઘટના વિશે કોઈ વહેલી ચેતવણી મળી છે, ત્યારે તેમાંથી બહુમતી (60%) એ સમર્થન આપ્યું કે, તેઓને ફાયદો થયો છે. જો કે, બે તૃતીયાંશ ઉત્તરદાતાઓ જેમણે પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રાપ્ત કરી હતી તેમને તેનો લાભ મળ્યો અને એક તૃતીયાંશે કહ્યું કે, તેઓ ન હતા.

આબોહવા પરિવર્તનને કારણે માનસિક તણાવ

લગભગ 72% ઉત્તરદાતાઓ તેમના જીવનમાં કોઈક સમયે આબોહવાની ચિંતાનો ભોગ બન્યા છે.

હવામાનની ચિંતા એ હવામાન અને આબોહવાની બદલાતી પ્રકૃતિ અને તેમના જીવન પરના સંભવિત પરિણામોની ચિંતાને કારણે અનુભવાતો માનસિક તણાવ છે. આનાથી ભૂખ ન લાગવી, ગભરાટના હુમલા, ચીડિયાપણું, અનિંદ્રા અને નબળાઈ જેવા લક્ષણો થઈ શકે છે.
મર્યાદિત સંખ્યામાં પ્રતિસાદો હોવા છતાં, સર્વેક્ષણ એવો વિચાર આપે છે કે, ઉત્તરદાતાઓ પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીમાં માને છે અને હવામાનની માહિતી મેળવવા માટે આતુર છે. આબોહવા પરિવર્તન, ખાસ કરીને યુવા પેઢીને કારણે સર્જાતી ઘટનાઓને કારણે ભારતમાં લોકો ક્યારેક માનસિક તણાવમાંથી પસાર થાય છે.

By Aayushi Sharma

Translated By : Dhiraj Vyas